Ev Bitkilerinin Genel Bakımı
Bitkiler, evlerimizin dekoru için hoş ve güzel oldukları kadar içeride var olan havayı temizlemek ve tazelemek içinde önemlidir. Yaşam alanlarımızı ve hayatımızı paylaştığımız bitkilerin mutluluğu için enerjimizi ve vaktimizi ayırmaktayız. Bitkilerimizin sağlıklı ve canlı bir duruş sergilemesi hepimiz için gurur ve mutluluk vericidir. Bu yüzden sizlerle yapraklı ev bitkilerinin temel bakımı ile ilgili bazı bilgileri paylaşmak isterim.
Bitkiler İçin;
Toprak Seçimi:
Bitkilerin besin ve su alışverişi için kullanacağı bu ortamın seçimi bitkinin genel gelişimi ve sağlığı için büyük önem taşımaktadır. Bitkimizi yerleştireceğimiz toprak tercih edilirken gevşek yapılı, mümkünse perlit katkılı saksı toprakları tercih edilmeli. Sıktığımızda hamur gibi şekil almayan bir yapıda ve hoş kokuya sahip olmalıdır. Tarladan veya bahçeden toprak kullanacaksak bir miktar perlit ve torf (hindistan cevizi torfu veya genel kullanım torfu) katılarak hem su tutma kabiliyeti hem de su geçirgenliği yüksek bir saksı toprağı hazırlayabilisiniz. Bunun dışında paketlenmiş olarak satılan pek çok saksı toprağını kullabilirsiniz ancak zararlı ve yabancı ot ihtimalini azaltmak adına güvenilir markaları tercih etmenizi tavsiye ederim.
Saksı Değişimi:
Birkaç yıldır aynı saksıda duran ve artık daha büyük bir saksıya geçmeye hazır olduğunu düşündüğünüz bitkinize yakından bakma zamanı. Öncelikle seçtiğiniz bitkinizin dormant yani dinlenme döneminde olduğundan emin olun. Genellikle kuzey yarımkürede bitkiler aralık-şubat aylarında dormant durumda olurlar ancak yine de bitkinin büyümeyi durduğu zamanı gözlemle bulmak bitkiyi tanımak adına daha anlamlıdır. Seçtiğiniz bitkinizin toprağının kuru olduğundan emin olduktan sonra bitkiyi toprak ile birleştiği yerden tutarak saksısından ayırıyoruz. Bunu yaparken plastik bir saksı kullanıyorsak yanlardan biraz sıkarak toprak kütlesinin saksıdan ayrılmasını sağlayabiliriz, eğer esnek bir malzeme değil ise bir bir bıçaktan yardım alabiliriz veya bitkiyi ter tutarak saksıyı çekebiliriz.
Bir bitkinin saksı değişiminden maksimum faydayı görebilmesi ve kök çürümesi ihtimalinin minimize edilmesi için köklerin toprağı tamamen sardığından emin olmalıyız. Yeterli kök gelişiminin olduğu durumda toprak da kuruysa saksının şeklinde tek parça olarak ayrılacaktır. Erken veya büyüme döneminde saksı değişimi genel olarak bitkinin büyümesinde bir süre yavaşlamayla sonuçlanır.
Saksı seçerken mevcut saksıdan bir boy büyüğünü tercih etmek yeterli olacaktır. Mesela 5cm’lik bir saksıdan 6-7cm’lik bir saksıya geçmek bitkinize birkaç sene daha yetecektir. Seçtiğiniz saksının altında drenaj delikleri olduğundan veya bez gibi su geçiren bir malzemeden yapıldığından emin olmaylıyız.
Yeni saksımızın dibine bir miktar toprak ekledikten sonra bitkimizi düzgünce tam ortasına yerleştiriyoruz ve yanlardaki boşlukları toprakla dolduruyoruz. Bitkimizin bir tepe oluşturmadığından veya çukurda kalmadığından emin olduktan sonra etrafındaki toprağı sıkıştırıyoruz. Bütün bu işlemler yapılırken hem bitkinin hem de kullanılan toprağın kuru olması çok önemli aksi takdirde köklerin zarar görmesi ve toprağın su geçirmeyecek kadar sıkışıp su geçiremez hale gelmesi bitkinin sağlığını bozabilir.
Hafif bir sulamadan sonra da bitkimizin dormant dönemini bitirip yeni saksısına uyanmasını sabırla bekliyoruz.
Gübreleme:
Bitkiler, topraktan ve yapraklarından ihtiyaç duydukları besinleri çekerek büyürler ve bu besinlerin eksikliği bitki gelişiminde bozulmalar neden olur. Aynı şekilde bu besin maddelerinin bitkiye ihtiyacından fazla verilmesi de bitkiye zarar verecektir. Bu yüzden gübrelemede önemli olan bitkinin ihtiyaçlarını iyi takip etmek. Örnek olarak çok fazla güneş almayan ve hızlı bir gelişim göstermeyen bir bitkiye yoğun gübreleme programı uygulamak bitkiye şüphesiz ki zarar verecektir. Bitkimizin gübreye ihtiyaç duyup duymadığına karar vermek için bitkinin gelişimini izleyebiliriz. Örnek olarak açık renkli yapraklar veya eski yapraklarda sararma azot eksikliğinden kaynaklanabiliyor olabilir. Bu yazımda ev bitkilerini değerlendirdiğimizden dolayı bitkinizin gelişim döneminde bitki türüne uygun gübrenin çeyrek oranda başlanılarak uygulanması yeterli olacaktır. Kullandığınız sıvı gübrenin klavuzunda uygulama dönemi, miktarı ve içeriği mutlaka yazmalıdır. Dikkat etmemiz gereken kaktüslerimize yeşil yapraklı salon bitkisi gübresi vermek gibi hatalardan kaçınmak.
Katı gübre (çiftlik gübresi, solucan gübresi vs) kullanıyorsanız saksı değişiminden önce hazırladığınız toprağa yönergeye göre karıştırabilirsiniz.
Sulama:
Bitkilerimizi ne zaman sulamalıyız sorusunun cevabı bitkilerimizde ve toprağında gizli. Bitkilerimizi izlersek yapraklarını hafifçe aşağı düşürerek susadıklarını bize söylediklerini görürüz. Bunu geç kalmadan farketmek için de bitkilerimizi sevip yakınlarında vakit geçirmemiz gerekmektedir. Şüphemiz var ise topraklarına parmağımızı batırdığımızda ilk 1,5-2cm’lik kısmın kuru olması bize sulama vaktinin geldiğini göstermektedir. Bu noktada bitkimizi derinlemesine sulayarak verdiğimiz suyun bir kısmının saksının altından çıktığından emin oluyoruz. Bu suyun saksı tabağında kalması bitkiniz için çok iyi olmadığından boşaltmayı ihmal etmemeliyiz. Ayrıca küçük saksılardaki bitkilerimizi toprak değişiminden sonra en kuru haliyle tartarak toprağın ıslaklığını ilerde kıyaslayarak hissedebiliriz. Bunu en güzel kaydedecek enstruman da ellerimiz, elimizin ayarı oturduktan sonra kolaylıkla saksının kuru mu ıslak mı olduğunu bilebiliriz. Havaların serinlediği ve bitkilerin su ihtiyacının azaldığı dönemde sulama sıklığını ve miktarını azaltarak bitkinin topraktakı suyu iyice almasını beklemeliyiz böylece kök çürümesi ve hastalık ihtimalini azaltmış oluruz.
Işık:
Bazı bitkiler çok az ışık ile canlılığını korumasıyla ünlü olsa da ihtiyacı kadar ışığı almaktan asla mutsuz olmayacaktır. Dolayısıyla bitkilerimize ihtiyaç duydukları ışığı mutlaka sağlamalıyız. Bunu yaparken de diğer her şey gibi azı karar çoğu zarar. Öncelikle bitkimizi yerleştirirken cama yakın bir konum tercih edeceksek ilk zamanlar perde arkasında filtrelenmiş bir yer veya başka bir bitkinin gölgesini tercih etmeliyiz. Böylelikle bitkiyi takip ederek daha uzağa veya yakına çekme kararı verebiliriz. Yine de unutmayalım ki bitkilerin yerini çok sık değiştirmek gelişimlerini yavaşlatabilmektedir, hatta Kraton (Codiaeum variegatum) gibi bazı bitkiler yaprak dökerek tepki verebilmektedir.
