Enneagram sembolünün üzerindeki 9 nokta her bir kişilik tipini göstermektedir. Bunlar kişinin baskın ve ağırlıklı olarak kullandığı ana / temel kişilik tipidir.
Temel kişilik tipine ek olarak, birey az da olsa başka bir tipin özelliklerinden etkilenir. Buna kanat etkisi / kanat kişilik tipi denmektedir. Ana tipin bulunduğu noktanın sağında ya da solunda yer alır.
Şekilde görüldüğü gibi ana tipi 9 olan bir kişi, kendi yapısına ek olarak tip 8 ya da tip 1’in özelliklerini de kısmen gösterebilir. Kişide bu kanat tipin etkisi yüksek ya da düşük olabilir. Kişinin temel yapısına çeşitlilik ve zenginlik katar.
Bireyler; baskı altında kaldıklarında ve olumsuz etkilere uzun süre maruz kaldıklarında doğal tutumlarından daha farklı bir tutum sergilerler. Aynı şekilde olumlu ve rahatlatıcı şartlarla etkileşim içine girdiğinde genel tutumundan daha olumlu bir tavır sergiler.
Her birey baş edemeyeceği ölçüde stresle karşılaştığında ana tipinden farklı bir tipin sağlıksız halini sergiler. Buna ‘’stres hattı’’ denmektedir. Bir başka ifade ile kişinin temel yapısının imkan ve özelliklerinin, stres nedenleri karşısında yetersiz ve işlevsiz kalması nedeniyle başka bir mekanizma ile cevap verme durumudur.
Yine her bir birey, kendini rahat ve dingin hissettiğinde ana yapısından farklı bir tipin sağlıklı halini sergiler. Buna da bireyin “rahat hattı” denilmektedir. Bireyin rahat halinde sergilediği tavır ve tutum da aslında en çok ihtiyaç duyduğu ve kendisini tamamlayıp geliştirecek olan bir haldir.
Özetleyecek olursak; Enneagram Modeli’nde her bir kişinin “dört farklı” kişilik yapısıyla ilişkisi vardır:
– Ana / Temel Kişilik Tipi
– Kanat Kişilik Tipi
– Stres Hattı Kişilik Tipi
– Rahat Hattı Kişilik Tipi
Böylelikle ortaya son derece zengin ve dinamik bir kişilik örüntüsü çıkmaktadır.
Bireyin ana tipi değişmemekle beraber çevre ile etkileşim sonucu temel zemini üzerinde gelişen kişiliğin farklı sağlık aralıkları ortaya çıkabilir. Ana yapısı sabit olmakla birlikte, kişilik görünümü dinamik ve değişkendir. Ana yapısı temelinde şekillenen kişilik özellikleri ve görünümü üç temel aralıkta tanımlanabilir.
– Sağlıklı
– Ortalama
– Sağlıksız
Kişi; aynı temel çekirdeği üzerinde şekillenebilen bu farklı kişilik düzeylerini hayat boyunca sergileyebilme potansiyeline sahiptir. Bu düzeyler; kişinin farkındalığına ve muhatap olduğu çevresel etkilerin olumlu veya olumsuz olmasına bağlı olarak ortaya çıkar.
Her birey; farkındalığını arttırdıkça ve “olumlu, geliştirici, dengeleyici” çevre şartları ile etkileşime girdikçe “ana tipinin yapısına özgü” sağlıklı kişilik görünümü sergiler.
Buna karşın yine aynı birey; farkındalığı düştükçe ve “olumsuz, dengesiz, baskılayıcı” çevre şartları ile etkileşime girdikçe, “ana tipinin yapısına özgü” sağlıksız bir kişilik görünümüne bürünebilir.
Bu ikisi arasında bir durumda ise ortalama kişilik görünümü sergilemektedir.
Ancak şu unutulmamalıdır ki, birey olumsuz şartlara rağmen “doğru ilkeler, doğru düşünme, doğru yorumlama” neticesinde sağlıklı bir kişilik görünümü taşıyabilir.
İşte her bir Enneagram tipi için geçerli olan üç farklı “kişilik görünüm seviyesi”; o kişilik yapısındaki bireyin kişilik düzeyindeki “imkân ve potansiyelini” gösterir.
Her bir Enneagram tipi, ‘‘doğuştan ve değişmez’’ iken, kişilik özellikleri gelişim ve değişime açıktır.
Her bir Enneagram tipinin sahip olduğu olumlu özellikler ve potansiyel riskler farklı olduğundan her bir Enneagram tipinin kendine özgü biçimde görülebilen sağlıklı, sağlıksız ve ortalama kişilik görünümleri de farklıdır.
