İyi bir sporcu olmak için muhakkak ki öncelikle yetenekli olmak ve sonra çok çalışmak gerekiyor.
Peki ya genetik faktörler?
2001 yılında insan genom projesinin açıklanması ve çağımız gelişen bilim ve teknolojisi ile insanoğlunun gen haritası ve genetik şifre dizimi çözüldü. Bu genlerden bazıları sportif performansla direk bağlantılı. Kas ve kardiyovasküler yapıya göre güç, kuvvet, dayanıklılık gibi bir çok etkenin “Spor Genetiği” olarak adlandırılan genler ile belirlendiği olimpik ve profesyonel seviyedeki başarıların ana temel faktörünün öncelikle branşa uygun genetik özellikleri taşımakla ilintili olduğu kanıtlandı. Bu özellikler tıpkı diğer genetik özellikleriniz gibi siz doğduğunuz anda belirlenir ve zaman içerisinde değişmez.
Dünyanın farklı ülkelerinden 15 bilim insanı, en iyi 555 zamana sahip, 356 olimpik sprinter üzerinde yaptıkları DNA analizlerinde genetiğin spor branşı ve performansını etkilediğini onaylıyor.
Bahsettiğimiz bu genler hangileridir?
ACTN-3 ve ACE genleridir. ACTN-3 hızlı güç elde edilmesinden sorumlu hız genidir. ACE ise sizin kardiyovasküler kapasitenizi belirleyen gendir.
ACTN-3 geni için hemen şöyle bir örnek verelim; Bir tarafta kurşunsuz benzin yakan araba ile diğer tarafta dizel yakan iki arabayı kıyaslayalım. Hangisi sizce 100 kilometre hıza daha çabuk ulaşır?
Genetik farklılıklarımızı bilerek doğru branşı seçmek, bu branşı icra ederken doğru mevki seçimi, doğru antrenman süresi, doğru antrenman hacmi, doğru antrenman şiddeti ve sporcunun rejenerasyon süreçleri gibi çok önemli detayları doğru belirleyebilmek sportif performansımıza çok büyük katkı sağlar.
Kısaca kardiyovasküler dayanıklılık geni diye bahsedilen ACE geninin anne ve babadan gelen iki kopyasının da delesyon / delesyon (D/D) olması ve kalıtsal olarak kısa gelmesi durumunda sprint dedigimiz ani şiddetli ve kısa süreli eforlarda daha başarılı olurken, maraton gibi uzun süreli ve aerobik dayanıklılık gerektiren sporlarda üstün başarı gösteremezler.
Moleküler “DNA” analizi sporcuların taşıdığı genetik kardiyak risklerini de belirlemede faydalı olur. Kişilerin aşırı efor sarfetmeleri durumunda damarların daralması ve kan basıncının ani ve aşırı yükselmesi sonucuyla karşılaşılabilir.Ancak bu duruma genetik yapılarından dolayı bazı kişilerde rastlanmaz.
Sportif performansa yönelik genetik testi neden yaptırmalıyız?
Bunu üç grupta listeleyebiliriz;
Genetik özelliğe göre doğru spor branşının seçiminde;
En sağlıklı şartlarda spor yapma koşullarının belirlenmesinde;
Profesyonel sporcuların en üst düzeye taşınmasında;
Genetik test sonuçları sayesinde
Aktif spor yapan kişiler hangi mesafede, kategoride veya mevkide daha verimli olacaklarını, hangi ek gıdaları tüketmeleri gerektiğini öğrenmektedirler. Profesyonel sporcular ise; maksimum performans elde etmek adına yapması gereken antrenmanlarına ait tüm detayların yanında kas tipi, kardiyovasküler sistem kapasitesi, kas kasılma hızı ve elastikiyeti, yumuşak doku direnci, yüksek efora karşı kardiyak riskler, genetik olarak taşıdıkları sakatlık riskleri, glikojen ve kreatin depo kapasitelerini veya yağ kapasitelerini kullanıp kullanmadıklarını öğrenirler.
Ayrıca normal beslenme sürecinin yanında ek besin kullanılmalı mı kullanılmamalı mı? Kullanılması gerekiyorsa miktarı ne olmalı ve bu ek besin ne zaman alınmalı? Gereksiz alınan takviye gıdaların performansı düşürebileceği hatta sağlık risklerini daha da arttırabileceğini göz önünde tutularak bu testi yaptırabilirler.
Bu Testi Kimler, Nasıl Uyguluyor?
Bu testi özel eğitimli Genetik Eğitmenler yapıyor. Testin uygulanması ise çok kolay. Kulak çubuğunu andıran özel bir pamuklu çubuk yardımı ile bir dakika boyunca yanak içerisindeki bukkal bölgeden doku alınarak yapılan uygulama genetik laboratuvara yollanıyor. Sonuçlar on beş gün içersinde genetik eğitmen tarafından kişiye özel analiz ediliyor.
Belli Bir Yaş Sınırlaması Var mı?
Nasıl ki genlerimiz tıpkı göz ve saç rengimiz gibi biz doğduğumuz an belirlenmiş ve asla değişmez ise bu genler de henüz yeni doğmuş bir çocuktan dahi analiz edilebilir. Herhangi bir yaş sınırlaması yok.
Belki de Çocuğunuz Bir Şampiyon Olarak Doğdu!
Muhakkak ki çocuğumuzun bir spor dalında başarılı olmasını etkileyen yaş, yetenek, kondisyon, beslenme gibi daha birçok değişken etkenler vardır. Ama çocuğumuzun genetiği hiç bir zaman değişmez. Çocuklarımızın hangi sportif performansa uygun genetikte olduklarını bilmek, ve bu branşlardaki eğitim sürecini de yönlendirir. Antrenörünün eğitimindeki çocuğu onun performans limitleri içerisinde yönlendirilmesi gerekir. Bu bilgilerin çocuğa daha küçük yaşta empoze edilmesi ileride o çocuğun fiziksel, kişisel ve psikolojik gelişimini de muhakkak ki güçlendirecektir.
Sağlıklı Yaşam İçin Takip Edin!
Sosyal medya kanallarım aracılığı ile genetik faktörlerin ne kadar önemli olduğunu ve hayat tarzınızı nasıl değiştirebileceğini sizlere daha net sonuçlarla açıklıyor olacağım. Takipte kalın.
Asha Özbey
Genetic Eğitmen / Kaliteli Yaşam Uzmanı
ashafitstyle @ gmail.com
